کد مطلب:48889 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » قرآن

قرآن مادر، كدام است. در كجا و چگونه جمع آوري شده است؟

بدون شك تمام قرآن در مدت 23 سال، به مناسبتهاي مختلف نازل، و همة آن در قلب مقدس پيامبراكرم9 جاي گرفت و با تبليغ آن حضرت، بسياري از صحابه آن را نوشته، يا حفظ ميكردند. بسياري از محققان اسلامي عقيده دارند كه قرآن در زمان خود پيامبر9 به ترتيب كنوني گردآوري شده است.(ر.ك: البرهان في علوم القرآن، زركشي، ج اوّل النوع الثالث عشر، ص 330، دارالمعرفة بيروت / الاتقان في علوم القرآن، سيوطي، ج اوّل، النوع الثامن عشر، ص 126، دارالكتب العلمية بيروت.) كه يكي از حكمتهاي آن، ارتباط خاصي است كه ميان انتهاي هر سوره با ابتداي سوره ديگر وجود دارد و علامه طبرسي در مجمعالبيان، در ابتداي سورهها به برخي از آنها اشاره كرده اگر اين نظريه را بپذيريم تنها كاري كه در زمان عثمان انجام گرفت، اين بود كه چون در آن عصر، اسلام گسترش يافته و با اختلاف لهجههاي اهل حجاز، شام و عراق، قرائتهاي مختلفي در قرآن پديدار شده بود، وي قرائت مشهوري را كه ميان مسلمانان معمول و متعارف بود، انتخاب و سپس دستور داد كه همه از آن قرائت پيروي كنند و ساير قرآنها را از رسميت انداخت.(البيان في تفسيرالقرآن، آيتالله خويي، ج4، ص 358 نشر انوارالهدي.) و اين اقدام، بنابه درخواست صحابه انجام گرفت.(الاتقان، همان، ص 130.) در مقابل، برخي از دانشمندان بر اين باورند كه قرآن پس از رحلت پيامبراكرم9 جمعآوري شده است آنها معتقدند كه بعد از رحلت پيامبر، ابابكر به شخصي دستور داد تا با نظارت صحابه پيامبر، قرآن را گردآوري كنند. اين قرآن، پس از ابابكر به عمر و آن گاه به همسر پيامبر (حفصه) منتقل شد. و چون اين قرآن ميان مردم منتشر نشده بود، هر كس كه ميخواست قرآن را بياموزد، به حافظان و كاتبان وحي مراجعه ميكرد. در زمان عثمان، چون هر كس كه هر آنچه را كه از قرآن نزد كاتبان يا حافظان آموخته بود، قرآن ميناميد، عثمان با توجّه به قرآني كه نزد حفصه بود، تحت نظارت ياران پيامبر، آن را به شكلي كه هم اكنون در دست ماست، تدوين كرد.(تفسير الميزان، علامه طباطبايي;، نشر اسماعيليان و البيان، همان.)

مورخان نوشتهاند كه عثمان از اين قرآن نسخههاي متعددي تهيه نمود و هر كدام را به يكي از مناطق اسلام فرستاد. يك نسخه نيز در مدينه نگه داشت كه آن را به تام أم (قرآن مادر) و يا امام ميناميدند. اين مصحف مرجع عمومي بود، و اگر ميان مصحفهاي فرستاده شده به شهرهاي ديگر، اختلافي پيدا ميشد، براي رفع اختلاف و تصحيح آنها، مصحف مدينه ملاك قرار ميگرفت و مطابق با آن، مصحفهاي ديگر تصحيح ميشد. مقامات حكومت و عمّال خليفه، عنايت و توجه خاصي به اين مصحفها و حفاظت از آنها داشتند، و همين علاقه و توجه زياد مردم نسبت به حفظ آنها موجب شد تا مدتها باقي بمانند.(ر.ك: علوم قرآني، محمدهادي معرفت، ص 146 ـ 147، مؤسسه فرهنگي انتشاراتي التمهيد.)

قرآنهاي موجود نيز بر مبناي همان مصحف نوشته شده است، ولي آن مصحف بعد از مدتها نگهداري، كم كم در فراز و نشيب تاريخ و بستر حوادث از بين رفت و امروزه اثري از آن در دست نيست.(درسنامة علوم قرآني، حسين جوان آراسته، ص 142، مؤسسة بوستان كتاب قم.)